Stem

Genderteams geven bijna geen aandacht aan de stem van trans mannen, want “die zakt vanzelf” door testosteron. Dat is vreemd, want alle logopedisten zijn het erover eens: spreken is meer dan alleen toonhoogte van de stem. Woordkeus, intonatie en non-verbale communicatie zijn ook belangrijke eigenschappen. Er zijn grote verschillen in deze eigenschappen tussen mannen en vrouwen!

Onderzoek toont dan ook aan dat de stem van trans mannen gemiddeld van lagere kwaliteit is dan die van cis mannen. Een logopedist kan de kwaliteit van je stem met eenvoudige oefeningen aanzienlijk verbeteren.

Op deze pagina:

Stembeeld

Alle elementen van je spreken zijn opgeslagen in je stembeeld, zoals toonhoogte, accent, spreekmelodie, woordkeus, etc. Als de stem van een trans man zakt, is het stembeeld nog niet direct aangepast. Hierdoor past je stembeeld nog bij je oude, hogere stem, terwijl je al een nieuwe, lagere stem hebt. Dat kan onzeker maken.

Als je je nieuwe stem veel hoort, dan wordt je oude stembeeld vanzelf overschreven. Dit gaat automatisch, maar kan maanden en soms zelfs jaren duren. Je kunt dit proces versnellen door goed naar je eigen stem te luisteren. Spreek hardop tegen jezelf, lees jezelf voor, zing mee met liedjes of maak opnames van je stem en luister deze terug. Luister goed naar jezelf: wat gebeurt er? Hoe klinkt het? Hoe voelt het als je praat? Kortom, word jezelf bewust van je eigen stem.

Intonatie

Er is een belangrijk verschil in intonatie tussen mannen en vrouwen. Bij vrouwen gaat de zinsmelodie aan het einde van de zin omhoog, terwijl deze bij mannen aan het einde van de zin juist omlaag gaat. Daarnaast spreken vrouwen vaak melodieuzer, terwijl de meeste mannen eentoniger spreken. Veel trans mannen zijn zich hier niet bewust van, en blijven dus op de vrouwelijke manier intoneren. Dit kun je met eenvoudige oefeningen veranderen.

Ontspanning

Als je ontspannen bent, dan klinkt je stem automatisch goed. Maar als het spannend is, bijvoorbeeld door stress of emoties, dan ben je gespannen en trekken je spieren in je hele lichaam aan. Dus ook je stembanden, waardoor je stem instabiel kan worden en (weer) omhoog schiet. Kortom, hoe ontspannener je bent, hoe zwaarder je stem klinkt.

Dit werkt ook andersom: wil je lager klinken? Ontspan!

Non-verbaal

Een groot deel van de communicatie tussen mensen gaat non-verbaal. Niet alleen wat je zegt is belangrijk, maar ook hoe je dat overbrengt via oogcontact, lichaamshouding, etc. Hoe andere mensen je stem beoordelen hangt dus ook af van deze non-verbale communicatie.

Enkele dingen die trans mannen zijn opgevallen:

  • Mannen kijken hun gesprekspartners minder lang aan dan vrouwen. Mannen kijken mannen minder lang aan, want anders is het bedreigend. En ze kijken vrouwen minder lang aan, want anders denkt zij dat hij iets van haar wil.
  • Mannen hebben in een gesprek een andere houding dan vrouwen. Over het algemeen zitten mannen meer naar achter (relaxter), terwijl vrouwen meer naar voren zitten (betrokken).
  • Mannen schrijven over het algemeen korter en bondiger dan vrouwen.
  • Als man kun je kortweg “doei” of zelfs niets zeggen, bijvoorbeeld als je ergens weggaat. Als vrouw is dat onbeleefd, maar als man ben je dan gewoon niet zo spraakzaam.

Ongeschreven regels

Een terugkerend onderwerp onder trans mannen zijn de ongeschreven regels van onze samenleving. Er zijn grote verschillen tussen mannen en vrouwen in deze sociale regels. Het lastige is dat deze regels zelden ter sprake komen, maar dat je er wel op afgerekend wordt door je omgeving.

Veel trans mannen zijn nooit “vrouw onder vrouwen” geweest, maar ook nooit “man onder mannen”. Ze hebben dus steeds in de genderneutrale ruimte bewogen, en kennen de genderspecifieke ongeschreven sociale regels daardoor minder goed. Iedereen moet natuurlijk zelf weten aan welke ongeschreven verwachtingen die wel of niet wil voldoen. Maar het kan prettig zijn om je ervan bewust te zijn als je een bepaalde regel aan je laars lapt.

Scriptie 'Adam zonder appel'

Zangdocent Coen Honig heeft in maart 2005 een scriptie geschreven over stembegeleiding aan trans mannen: "Adam zonder appel. Stembegeleiding in logopedie en zangles voor niet-biologische mannen die met testosteron behandeld worden. Een inventarisatie naar de mogelijkheden om de stem van transmannen te verbeteren via logopedie en zangles." Hoewel de scriptie al weer jaren oud is, zijn de bevindingen van Coen nog altijd actueel.

Klik hier voor een samenvatting van de scriptie.

Aandachtspunten

Vergissing

Het kan een hele ontdekking zijn dat cis mensen soms ook verkeerd worden aangesproken. Soms kijkt degene die je aanspreekt niet goed of heeft die een verkeerde naam voor zich. Een vergissing hoeft dus niets over jou of je gender te zeggen. Eén ding is zeker: degene die zo'n fout maakt, voelt zich zeer gegeneerd!

Kosten

Logopedie wordt vergoed vanuit de basisverzekering, en gaat dus van je eigen risico af.

Het tarief van stemcoaches en zangdocenten is wisselend. Vraag hier vooraf naar om verrassingen te voorkomen.

Vergoeding

Logopedie wordt in principe volledig vergoed vanuit de basisverzekering. Voor trans vrouwen valt logopedie onder het totaalpakket van transgenderzorg, maar voor trans mannen niet. Er is geen verwijzing van een (huis)arts of specialist nodig. Doorgaans geldt er geen maximum aantal behandelingen.

Bekijk de polisvoorwaarden van je zorgverzekering voor de details.

Aanbieders

In de stem gespecialiseerde mensen die ervaring hebben met trans mannen: